Cilat janë rreziqet më të mëdha ekonomike për vendet e BERZH në Europë?!
Disa nga vendet e Europës Qendrore, përfshirë Hungarinë, Rumaninë dhe Slloveninë, kanë parë perspektivat e tyre ekonomike të përkeqësohen ndërsa tarifat tregtare rriten dhe konkurrenca kineze rritet, duke i shtrënguar eksportet e tyre. Ky është përfundimi sipas perspektivës së fundit nga Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH). Rritja në 43 vendet ku investon BERZH u rrit nga 2.8% në vitin 2024 në 3.3% në gjysmën e parë të vitit 2025.
Pas një gjysmë të parë më të fortë se sa pritej të vitit 2025, organizata parashikon një ngadalësim të ndjeshëm të rritjes në gjysmën e dytë të vitit në të gjitha rajonet e saj. Këto përfshijnë Azinë Qendrore, Mesdheun Jugor dhe Lindor, si dhe Europën Juglindore, Europën Qendrore dhe shtetet Baltike. Perspektiva aktuale përjashton rajonet e bashkuara së fundmi si Afrika Sub-Sahariane dhe Iraku.
Rreziqet kryesore që pengojnë rritjen përfshijnë tensionet e vazhdueshme tregtare dhe dobësimin e kërkesës globale. Megjithatë, BERZH pret që rritja të përshpejtohet përsëri në vitin 2026. Sipas raportit të saj të Perspektivave Ekonomike Rajonale, prodhimi pritet të rritet me 3.1% këtë vit përpara se të përshpejtohet në 3.3% në vitin 2026. Krahasuar me perspektivën e saj të mëparshme, kjo përkthehet në një rritje pak më të mirë për vitin 2025 dhe pak më të keqe për vitin 2026.
Perspektivat e cilave vende janë goditur më rëndë?
Vendet ku BERZH e ka ulur kryesisht parashikimin e saj, krahasuar me atë të publikuar në maj 2025, përfshijnë kryesisht anëtarët e saj të BE-së në Europën Qendrore dhe shtetet baltike. Perspektiva e rritjes së Sllovenisë u ul ndjeshëm me 1.2% këtë vit, me ekonominë e saj që pritet të zgjerohet me 0.7%. Vendi pa një rënie të madhe të eksporteve të saj në SHBA në gjysmën e parë të vitit, duke arritur në 1% të PBB-së.
Hungaria pa perspektivat e saj të rishikuara poshtë me 1%, me një rritje prej 0.5% të parashikuar këtë vit. Investimet në vend kanë mbetur prapa pjesërisht për shkak të fondeve të ngrira Europiane. Kjo është shoqëruar me kosto më të larta financimi. Prodhimi i Hungarisë është prekur gjithashtu nga dobësia që vjen nga Gjermania, ku sektori i prodhimit pësoi një tkurrje më të mprehtë se sa ishte vlerësuar më parë, thotë raporti.
Letonia dhe Estonia gjithashtu panë një rishikim në rënie, përkatësisht 0.9% dhe 0.8%. Nëntë vendet që përbëjnë rajonin e Europës Qendrore dhe shteteve baltike pritet të përjetojnë rritje prej 2.4% në vitin 2025 dhe 2.7% në vitin 2026.
Komisioni Europian përfundon marrëveshjen e tregtisë së lirë me Indonezinë
Këto vende kanë rritje të kufizuar në plan, për shkak të kërkesës së jashtme më të dobët se sa pritej, shkurtimeve buxhetore dhe tarifave më të larta të SHBA-së që dëmtojnë tregtinë e tyre. Këto ndikime mund të kompensohen pjesërisht nga investimet më të larta në infrastrukturë, sipas raportit të BERZH-it.
Vendet Europiane të BERZH-it me perspektiva më të mira përfshijnë Poloninë, parashikimi i së cilës është rishikuar lart me 0.2%, duke pritur një rritje prej 2.5% këtë vit. Dhe perspektiva e Lituanisë për vitin 2026 është rishikuar gjithashtu lart me 0.6%.
Duke iu referuar këtyre dy vendeve, Kryeekonomistja e BERZH-it, Beata Javorcik, tha: “Ju e shihni se vendet që kanë performuar mirë janë vende të diversifikuara, ekonomi më të mëdha si Polonia, pra më pak të varura nga eksportet, vende që investuan shumë, veçanërisht investimet publike.”
Perspektivat e Polonisë u rritën nga investimet e saj në infrastrukturë, duke përfshirë projektet e tranzicionit të energjisë, si dhe punimet hekurudhore dhe të mbrojtjes. Diku tjetër, në Europën Lindore dhe Kaukaz, perspektiva e Ukrainës u ul me 0.8% në 2.5% rritje këtë vit, për shkak të ndikimit të agresionit të vazhdueshëm rus dhe korrjeve të dobëta.
Ndërkohë, parashikimet e rritjes në BE-në Juglindore, duke përfshirë Bullgarinë, Greqinë dhe Rumaninë, u ulën me 0.3% këtë vit dhe 0.5% për vitin 2026. Eksportet më të ulëta po balancohen me investime më të forta në rajon, ku Rumania është në pozicionin më të dobët. Vendi “do të duhet të shfrytëzojë plotësisht fondet e BE-së për të stimuluar rritjen”, tha raporti i BERZH-it. Banka pret një rritje mesatare të PBB-së prej 1.7% në vitin 2025 dhe 1.9% në vitin 2026 për tre vendet në BE-në Juglindore.
Rreziqet kryesore me të cilat përballen vendet e BERZH-it në Europë
Tensionet tregtare janë një nga pikat e presionit për rajonet dhe veçanërisht për vendet Europiane, sipas raportit. Pothuajse të gjitha eksportet e BE-së në SHBA përballen me një tarifë prej 15% që nga fundi i gushtit 2025. Kjo u dha disa ekonomive një nxitje afatshkurtër në gjysmën e parë të vitit, por në planin afatgjatë, detyrimet pritet të dëmtojnë prodhimin. "Ndikimi i tarifave ende nuk është materializuar", tha Javorcik.
Ndërkohë, vendet Europiane po përballen gjithashtu me rrezikun afatgjatë të një konkurrence gjithnjë e më të ngushtë tregtare me Kinën. "Kina përbën një të katërtën e eksporteve globale dhe eksporton më shumë se Gjermania dhe SHBA-të së bashku", tha Javorcik. Ajo shtoi se "Kina dhe vendet tona kanë tendencë të eksportojnë produkte të ngjashme", që do të thotë se vendi "po bëhet ngadalë një konkurrent i vendeve të përparuara Europiane".
Gjatë dekadës së fundit, Kina ka rritur eksportet e makinave dhe baterive, mallra të cilat gjithashtu përbëjnë pjesë të rëndësishme të eksporteve për disa ekonomi në rajonet e BERZH-it. Megjithatë, vendet Europiane të BERZH-it mund të përfitojnë gjithashtu në tregjet kryesore të eksportit, veçanërisht aty ku SHBA-të duan të ulin varësinë nga furnizuesit kinezë.
Ndërkohë, dobësitë fiskale janë gjithashtu ndër rreziqet me të cilat përballen vendet e BERZH-it në dy vitet e ardhshme. Një numër ekonomish po mbajnë barrën e kostove të larta për të shërbyer borxhet e tyre. Për vendet Europiane si Hungaria, kostoja është rreth 4% e PBB-së; për Poloninë dhe Rumaninë, ajo arrin në mbi 2% në vitin 2025.
Çfarë mund të nxisë ekonomitë Europiane?
"Politika tregtare e SHBA-së mund të jetë një kërcënim, por mund të jetë edhe një mundësi", shpjegoi Javorcik. Ajo tha se ndërsa tarifat më të larta të SHBA-së mund të dëmtojnë eksportet e vendeve Europiane, ajo gjithashtu paraqet një mundësi për vendet e Europës Lindore "për të eksportuar produkte që më parë vinin nga Kina dhe të cilat, për shkak të tarifave shumë më të larta, janë bërë për këtë arsye më pak konkurruese", tha ajo.
Ekonomistja kryesore theksoi gjithashtu përfitimet e mundshme të investimeve kineze në vendet Europiane. “Nëse kthehemi te raporti i Draghi-t i publikuar një vit më parë, raporti i Draghi-t sugjeronte sjelljen e investimeve kineze, FDI-ve, në prodhimin e makinave dhe detyrimin e transferimit të teknologjisë në kompanitë Europiane”, tha ajo.
Ndërkohë, në Europë, shumë i shohin shpenzimet e mbrojtjes si një mënyrë për të rritur PBB-në, por nëse rritja e shpenzimeve të mbrojtjes mund të nxisë vërtet rritjen varet nga tre faktorë, sipas Javorcik. Ajo sugjeroi që shpenzimet për infrastrukturën janë një lëvizje kyçe.
“Nëse i kushtoni një pjesë të mirë të shpenzimeve të mbrojtjes, jo mbrojtjes thelbësore, por gjithçkaje tjetër që nevojitet në infrastrukturë, sigurinë energjetike, sigurinë e IT-së, këto i sjellin dobi sektorit privat dhe për këtë arsye stimulojnë rritjen.”
“Zgjedhja e dytë që keni është se sa importoni kundrejt blerjes në nivel lokal”, vazhdoi ajo, duke shtuar se gjëja e tretë më e rëndësishme është të investoni në “zhvillimin e sistemit më të mirë të mbrojtjes së së nesërmes”, në vend të sistemeve më të mira të mbrojtjes së sotme.
“Sa më i lartë të jetë investimi në shpenzimet për kërkim dhe zhvillim, aq më i madh është stimuli për rritjen ekonomike të ardhshme”, përfundoi kryeekonomistja e BERZH-it.
Kosova dhe Shqipëria udhëheqin rajonin - BERZH parashikon rritje të ekonomisë, përkatësisht me 3,9% dhe 3,5%
Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) ka publikuar projeksionet për ekonomitë e vendeve anëtare gjatë këtij viti dhe atij pasardhës. Sa i përket......
‘Autobus pa shofer’ - A është ky transporti i së ardhmes?
Madridi ka një mjet publik të ri të përkohshëm: një minibus elektrik plotësisht autonom që synon të sjellë më afër lëvizshmërinë e së ardhmes dhe të......
Sa këmbehen sot valutat kryesore? – Paundi britanik në rritje!
Dollari amerikan duket i qëndrueshëm këtë mëngjes pasi në raport me një ditë më parë nuk ka pasur luhatje të ndjeshme të kuotës duke u blerë sot me 82 lekë......
Turqia do të blejë gazin nga SHBA - Nënshkruan marrëveshje 20-vjeçare me Mercuria
Turqia ka nënshkruar një marrëveshje 20-vjeçare me kompaninë tregtare Mercuria për të blerë gaz natyror të lëngshëm amerikan, ndërsa Presidenti i SHBA-së......
"Kompani publike për ujin e pijshëm"/ Rama takim me socialistët e Tiranës për zgjedhjet e parakohshme
Kryeministri Edi Rama paralajmëroi sot ndërhyrje në drejtimin e Ujësjellësit të Tiranës, përmes Operatorit Kombëtar të Ujit, i cili është rikonceptuar dhe......
Përgatitje për tregun e punës, ambasada britanike financon kurse profesionale për të dënuarit e IEVP Fier
Ambasada Britanike në Tiranë po financon ngritjen e kurseve profesionale edhe për të dënuarit me heqje të lirisë. Në burgun e Fierit janë ndërtuar mjedise të......
Pronat po shiten 41.7% më shtrenjtë se në 2024/ BSH: Një apartament u ble më shpejt në bregdet se në Tiranë. Edhe qiratë, në rritje
Në gjysmën e parë të këtij viti, pronat janë shitur 41.7% më shtrenjtë se në gjashtëmujorin e parë të vitit të kaluar. Sipas Raportit të Stabilitetit......
150 mln lekë për riparimin e transformatorëve/ OSSH hap tenderin, synohet përmirësimi i sigurisë së rrjetit
Drejtoria e tensionit të lartë OSSH, ka shpallur hapjen e tenderit për riparimn e transformatorëve për tension të lartë dhe të mesëm. Fondi limit i vënë në......
