"Aviation, let's look at it 360 degrees! Priority Academy" - Interview of the Executive Director of the Albanian Civil Authority on the GDP show
The executive director of the Albanian Civil Authority Maksim Et'hemaj spoke about priority, investments and new intercontinental lines.
In an interview for the GDP show by Alida Lula on SCAN TV, Et'hemaj states that in 2028, the goal is for Albania to be fully integrated into the European civil aviation system. He spoke about the first transoceanic flight directly from Albania, investments in Rinas, Vlora Airport, the Gjirokastra project, etc.
1. Albania shows an increase in visitor numbers, where according to statistics, over 87% of visitors came by air transport. How has this high flow been managed, while we are on the eve of the holidays at the end of the year, where the flow of movements through the international airport of Tirana will be high?
"Actually, I would like to point out exactly what you said. How can 10 million passengers be accommodated in an airport designed, built for a maximum of 4 million passengers. We walked in parallel. Ensuring the required capacities and approving flights, but also from Albania, in accordance with the capacities. If you look at what has happened at Rinas Airport, the Terminal has been expanded, new technology has been introduced, the processing of aircraft processing equipment, which are the capacities, and having these capacities, we have also accommodated the demand for flights, so they went together: expansion, development, improvement and increase in the number of flights.
2. Is there an increase in the fleet of aircraft and destinations, while how has this also affected the competitiveness in relation to the price of tickets?
“Shqipëria është shembulli më i mirë ku konkurrenca ka dhënë kontribut. Që do të thotë, nëse ju ktheheni në vitin 2014-2016, Shqipëria ishte vendi me çmimet më të larta të biletave të avionit, sepse mungonin 2 elementë: Konkurrenca midis aeroportit dhe konkurrenca midis kompanive ajrore. Pra, nëse ju e kujtoni në atë kohë, Aeroporti i Rinasit ishte monopol, nuk lejohej të ndërtohej asnjë aeroport në territorin e Shqipërisë për aq kohë sa marrëdhënia koncesionare do ishte në forcë. Dhe ndërkohë, e vetmja kompani ndërkombëtare ishte Beler, dhe i gjithë tregu ishte monopol i kompanive të tjera ajrore. Të dyja këto faktorë, kishin efekt negativ në aviacionin civil. Dhe çfarë ndodhi, po rikujtoj për publikun që qeveria shqiptare hoqi monopolin. Gjeja e parë që bëri në ndërtimin një strategjie afatgjatë dhe të qëndrueshme, pra që qeveria e hoqi monopolin. Kështu mundësoi ndërtimin e aeroporteve të tjera në Republikën e Shqipërisë, konkurrencë. Çfarë ndodhi në fushën e Aviacionit Civil, u futën në low cost. Pra nëse ne kishim kompanitë standard ‘’British’’, ‘’Lufthansa’’, ‘’Austrian’’ dhe mungonin kompanitë me çmim të ulët, këto kompani kishin monopolin e vet. Një fluturim në Gusht 2014 nga Londra në Tiranë një drejtimshe ishte 700 paund. Hapi i dytë i strategjisë së qeverisë shqiptare ishte konkurrenca. Futja e low cost, fillimisht Wizer dhe më pas Rainer e shkundi tregun. Pra kompanitë e mëdhaja kuptuan që nuk ka më monopol, ka konkurrencë. Dhe përpos të pasurit vetëm një kompani me çmim të lirë që ishte Wizer, tani duam kompeticion dhe brenda kompanive low cost. Kush është, Rainaer, pra strategjia e qeverisë shqipatare ka qënë qartësisht në funksion të forcimit të aviacionit civil dhe në përfitim të pasagjerit. Këto dy elementë bën që tregu të jetë i hapur, që kompanitë ajrore të kenë konkurrencë midis njëra-tjetrës dhe më vjen shumë mirë që kjo strategji ka qëlluar shumë e sukseshme dhe po punojmë që të bëhet dhe afatgjatë. Dhe kjo duke rritur kapacitetet, duke shtuar më shumë fluturime dhe duke kaluar dhe kontinentin”
3. Më përpara z. Et’hemaj, ishin shqiptarët që shkonin për të fluturuar nga Podgorica e Malit të Zi, apo nga aeroporti i Prishtinës, ndërkohë tani janë shtetas nga Kosova apo Mali i Zi që fluturojnë nga aeroporti ndërkombëtar i Tiranës. Janë këto çmime më të lira që ju mundëson udhëtimi nga një vend fqinj, apo dhe shtimi i linjave direkte
“Janë 2 elementë. Nëse shikoni në muajin shtator, Këshilli ndërkombëtar i Aeroporteve publikoi raportin e përvitshëm ajo që quhet konektiviteti i lidhjes midis shteteve dhe aeroporteve të tjera. Në këtë raport Shqipëria ka një treg shumë të balancuar të fluturimeve low cost dhe të fluturimeve tradicionale. Si matet kjo? Matet nga numri i pasagjerëve që fluturojnë drejt për drejt dhe që fluturojnë në destinacionin e vetëm nëprmjet një aeroporti të ndërmjetëm. Pra këto janë 2 elementët që pas një studimi tregon se Shqipëria është 51 me 49, pra tregu është i mirëbalancuar midis fluturimeve të drejtpërdrejta, fluturimeve nga aeroportet e ndërmjeteme. Kjo ka tërhequr vëmendjen e pasagjerëve jashtë Shqipërisë: Më shumë konektivitet, më shumë mundësi aksesi në vendet ku duan të shkojnë. Prandaj, nëse më para 2018 shkonim në aeroportet përreth Shqipërisë, sot vijnë ata. 8-11% të pasgjerëve ne i kemi nga rajoni”
4. Ju thatë që është përballuar fluksi 10 milionë pasagjerë në këtë aeroport. Por sa i përket elementëve të sigurisë, ku fluks i lartë përbën problem për kontrollin. Duke ju referuar dhe një publikimi të fundit parametrat e këtij aeroporti kanë qënë të standartizuara në përputhje me BE
“Kur ne filluam të siguronim akomodimin e kërkesës për fluturime dhe nga Shqipëria, gjeja e parë ishte infrastruktura. Ju e mbani mend që security kanë qënë vetëm 2 makineri të ngadalta që nëse ne do kishim lënë të pandryshuara këtë, sot s’do kishte njeri që do vinte në Aeroportin e Tiranës. D.m.th që do t’i duhej të rrinte nga 2 orë në security, prandaj ne rritëm kapacitetet në numër pajisjesh dhe në teknplogji. Sot aeroporti i Tiranës ka teknologjinë më të avancuar në pajisjet e sigurisë dhe koha e përpunimit të pasagjerëve është 6 herë më e vogël se sa skanerët standard. Pra kemi rritur numrin e scanerve, kemi rritur shpejtësinë e përpunimit të pasgjerëve, përfitimi, më shumë kapacitet. Kështu që Aeroporti i Tiranës është bërë siguro kapacitetin, jep akses fluturimi dhe kështu do vazhdojmë të ecim. Ajo që dua t’ju them sot, është që në Aerportin e Tiranës pista e Rinasit është shkurtuar me rreth 400 m, sepse ka filluar puna për fazën e dytë së përgatitjes së aeroportit për fluturimet që kalojnë kontinentin. Pra sot në këtë aeroport po punohet për zgjatimin e pistës”
5. Është bërë e ditur se jeni në bisedime për të nisur fluturime direkte drejt SHBA. A kemi një datë se kur do të jetë fluturimi i parë drejt SHBA apo Kanadasë?
“Lajmi është i tillë. Gjëja e parë është të sigurojmë infrastrukturën. Pra një pistë 3 km më e madhe. Rrugët lidhëse të gjera, vendqëndrimi për avionët e mëdhenj. Janë disa faktorë që ndikojnë. Sa më shpejt ta kemi infrastrukturën gati, që në fakt e presim të jetë gati diku në muajin maj 2025, një ekip nga Autoriteti i Aviacionit Amerikan do vijë të verifikojë standardet e veta. Dhe sa më shpejt ky proces të mbarojë, aq më shpejt kompanitë ajrore amerikane që kanë treguar interes do nisin operimet. Ne kemi rreth 210-230 mijë shqiptarë që fluturojnë, por dhe nga SHBA. Është një treg shumë i madh, dhe ne duam që ata të fluturojnë direket nga Shqipëria. Prandaj zgjerojmë aeroportin, ndërkohë aeroporti i Vlorës është ndërtuar me një pistë 3.2 km, pra ndërtimi i infrastrukturës fillon e para, certifikimi nga ne si Autoritet i Aviacionit Civil Shqiptar, dhe verifikimi certifikimit nga Autoriteti i Avaiacionit Civil Amerikan, pastaj biznesi është aty”
6. Mundet që nga Aeroporti i Vlorës të bëhet fluturimi i parë direkt drejt SHBA?
“Të dyja aeroportet kanë privilegjin, inftastruktura etyre është e përshtatshme për fluturimet e linjave të gjata”
7. Aeroporti i Vlorës erdhi si domosdoshmëri dhe mendohet të shkarkojë me 15% fluksin e pasagjereve të aeroportit të Tiranës, ndërsa është parashikuar që vitin e parë të përballojë një fluks rreth 1milionë pasagjerë. A do të jetë gati me nisjen e sezonit të ri, çfarë prithmërish ka, duke marë në konsideratë rritmin dhe volumin e punimeve?
“Aeroporti i Vlorës erdhi si pasojë e strategjisë së qeverisë shqiptare për turizmin që do të thotë, që në 2018 qeveria shqiptare ka qënë në kontakte intensive me operatorët turistikë të vendeve perëndimore. Dhe kjo për të kuptuar çfarë donin turistët në lidhje me infrastrukturën që të vinin në Shqipëri. Një nga kërkesat më kryesore ishte që ata donin që të kishte një aeroport jo më shumë se 40 minuta deri në 60 minuta nga resortetet, pra nga vendet e pushimit. Kjo solli nevojën e ndërtimit të një aeroporti të ri, solli tunelin e Llogarasë, pra asnjë gjë nuk është bërë se një ditë të bukur duhet të bëhej. Çdo gjë është bërë bazuar në një strategji. Turisti do 40 minuta, aeropoerti është përfekt për të kapur 40 minuta. Tuneli Llogarasë, ju e keni provuar këtë verë që shkurton me 4-5 herë kohën e udhëtimit. Pra çdo gjë është në funksion të turizmit dhe unë jam shumë i kënaqur që Drejtoria e Avioacionit Civil është një nga promotorët e këtij zhvillimi. Padyshim që aeroprti i Vlorës do të jetë i hapur që në vitin 2025. Ne po punojmë intensivisht, madje dua t’ju them se ka nisur puna me procesin e certifikimit të aeroportit, rekrutim – trajnim i stafit që do bëhet nga aeroporti i Mynihut dhe këto të gjitha në funksion që në sezonin veror gjithë fluturimet charter që kërkojnë të fluturojnë në Vlorë, të kenë një infrastrukturë të re aeroportuale”
8 . Ka interes për shkollën e Aviacionit civil? A po shihet si një mundësi e mirë për tregun e punës?
“Shkolla e aviacionit është faqja e re e Aviacionit Civil. Do të thotë, nëse i thërrisni memories, ne kemi folur vazhdimisht për aviacionin, për një aeroport, për disa kompani ajrore që ulen dhe ngrihen, dhe nuk kemi folur asnjëherë për industrinë. Në aeroportin e Vlorës, janë në bisedime intensive me një nga kompanitë lider në Europë për mirëmbajtjen e avionëve. E njëjta gjë po ndodh dhe në Tiranë. Pra të 2 aeroportet po zhvillojnë një model të ri biznesi. Mirëmbajtja e avionëve kërkon teknikë avioni, inxhinier aviacioni etj. Do të thotë që sot industria e aviacionit nuk përfshin vëtëm fluturime për dhe nga aeropertet, por një gamë shumë të gjerë. Pra kërkohet edukim, profesionalizëm. Akademia që ne po ngremë po ecën shumë mirë, është një gjë e re dhe si çdo gjë e re do kohën e vetë ta vlerësosh e maturosh, por unë besoj se problematikat ligjore, organizative do zgjidhen dhe shumë shpejt do t’a kalojmë në implementim. Ne kemi objektivin që industria e aviacionit të suportohet, aeroport, trafik ajror, mirëmbajtje avioni, aviacion i përgjithshëm dhe aviacion turistik”
9. Zëvendëskryeministrja njëherazi ministre e MIE, Belinda Balluku ju ka bërë ftesë të rinjve të përqafojnë Akademinë, a është një mundësi e mirë sidomos me zhvillimin që po merr transporti ajror?
‘’Unë besoj që do jetë një mundësi shumë e mirë për të gjithë të rinjtë që jo të rrinë, por të edukohen në Shqipëri me standard ndërkombëtar dhe pastaj ne të eksportojmë këta të rinj. Do vinë të rinj të tjerë, pra nuk është problem se ne nuk kemi frikë që do na ikin. Ekspertët e aviacionit, si të jenë në Shqipëri, në Angli, në Gjermani, janë një standard. Pra në vend që të shkojnë dhe të punojnë në ato vende, ne themi rrini në Shqipëri, merrni atë kompetencë që ju kërkon Aviacioni Civil dhe me atë kompetencë që ne do t’ju sigurojmë ju pastaj jeni në tregun e punës jo në nivel të ulët, po të lartë. Kur ne filluam diskutimet, punimet dhe planizimet për aeroportin e Vlorës, pamë që një familje shqiptare përbëhej relativisht nga 4 veta, pra kjo është madhësia mesatare e një familje dhe shumica e shqiptarëve ku punonin jashtë nuk bënin punë të mirëpaguara dhe kjo mundësi pagese nuk i krijonte atyre të vinin të shihnin njerzit e vet për shkak të çmimeve. Pra, ka një disbalancë ku janë shqiptarët. Aviacioni lidh njerëz, lidh shtete lidh rajone. Me të ardhurat që kishin mezi mundosonin të vinin një herë në vit. Sot, është shumë normale që të bësh 2-3 udhëtime me avion në vit në Shqipëri. Kështu që mund të vendosin vetë. Tregu i punës në Aviacion është i hapur. Nuk është problemi pse njerzit na ikin”
10. Z. Et’hemaj, cila pagë do të ishte konkurruese?
“Paga ka shumë faktor. D.m.th, një teknik avioni që mbasi ka përfunduar univeristetin dhe futet më pas në një shkollë 2 vjeçare, ose që e merr që nga shkolla e mesme dhe i jep një edukim tjetër, për 2 vite ai mund të marrë një pagë 3000 euro. Dhe ata që punojnë si stjuardes janë trajnuar diku. Pra ejani trajnohuni këtu dhe pastaj zgjidhni kompanitë e fluturimeve në Dubai apo ka dhe një kompani tjetër që ka shumë interes për biletar shqiptar, sepse të gjithë shikojnë mundësi zhvillimi në Shqipëri. Dhe sot kjo kompani ajrore në Shqipëri kërkon minimalisht për 3-4 vitet e ardhshme, rreth 145 pilotë shqiptarë, që do të thotë që 145 veta të dalin nga këto njerëz nga procesi akademik, trajnues, do verifikohen ata që potencialisht bëhen pilotë. E mira është se që të bëhesh pilot, do minimalisht 70-80 mijë euro. Mënyra e mekanizmit të financimit, i bën që ata të zgjidhin një problem shumë madhor, financimin. Pra ne themi eja bëhu pilot, do financohesh nga të gjitha palët e interesuara dhe në fund fare ti do kthesh atë kredi me interes zero në dije për vete, kontribut për shtetin, për aviacionin etj. Pra është shumë e lidhur dhe shumë interesante”
11. z. Et’hemaj, pritshmëritë janë të mëdha mbi impaktin ekonomik që do të sjellë aeroporti i ri i Vlorës jo vetëm për këtë zonë, por gjithë vendin. Por, që në nisje të këtij projekti ka patur kundërshti në lidhje me vendin ku u ngrit, pikërisht në një zonë të mbrojtur si Narta. Po tani çfarë po bëhet me zërat kritikë për vetë benefitet që biznesi dhe qytetari do të ketë nga ky investim
“Aty është Narta, aty është aeroporti, ne themi që do të bëjmë që të bashkëjetojë edhe ambienti edhe biznesi. Po çfarë do të ndodhte që ne kemi një zonë “të mbrojtur’’ se ne prapë e mbrojmë zonën, po mos kishim turizëm. Do ishim të mërzitur apo jo? Kam qejf ta demostrojmë se ne dimë ta mbrojmë dhe menaxhojmë ambientin.
12. Një tjetër projekt i rëndësishëm është ai për ndërtimin e aeroportit të Gjirokastrës. Aktualisht çfarë po bëhet me këtë projekt. Kur do të nisin punimet? Pak kohë më parë janë kryer edhe fluturimet e para direkte nga Italia në Gjirokastër pa qënë nevoja që avionët e vegjël të vijnë të kryejnë proceduarta në Tiranë, por kanë fluturuar direkt drejt Gjirokastrës, pasi Aviacioni Civil mundësoi aty shërbimin Polici-Doganë. Kur pritet të nisin punimet a kemi një dritë jeshile për kthimin nga aerodrom në aeroport?
"First of all, I would like to thank all the state institutions that we cooperated with and made possible what you referred to. We show that with cooperation, we act in accordance with the legislation and make the country attractive, it is no longer taboo. A flight arriving from abroad is required to be screened by police and customs. Instead of taking 7 planes to Tirana, which to be honest is a very busy airport and they would be delayed where they would park, they would stay in the air until they found a place to land. And instead of us bringing the planes to the Tirana airport, we bring the state institutions to the Gjirokastra aerodrome, so there is a very positive approach towards Civil Aviation. It's not just us, all the institutions are well involved and grateful"
13. There was great interest from both Sibari and Bari and Brindizi for the arrival of as many planes as possible, where a memorandum of cooperation was also signed. So air tourism is being seen as a good opportunity for development?
"Aviation is a world without borders. We have lost time to develop aviation in all its dimensions. That time is now. I'm talking about infrastructure, it's not done with one airport, 3 and with Gjirokastra 4 airports are being built. We enable all operators to create activities anywhere. It means we make aviation very attractive, let's not forget that tourists also want sports and entertainment activities. Flights have been carried out continuously there, we are enabling flights to be carried out from the water as well. So we are currently working to create the infrastructure and requirements for how the planes take off and from the sea, we are looking at 360 degrees of aviation. But this 360 degree wants people and it's time now for all young people to see themselves as part of this success"
14. During 2025, will the police-customs service at the Gjirokastra aerodrome operate again for direct flights from Italy or may there be interest from other countries as well?
"We are in cooperation with all the Federations that are developing sports, and we have asked them to plan their activities and to sign a cooperation agreement with the Civil Aviation Authority. Having these cooperation agreements, access and international activities will always be more flexible. The Gjirokastra airfield, for example, if you ask the mayor of Gjirokastra, is bringing benefits. A little earlier, the Precision Landing Championship took place in Gjirokastër and there were about 140 pilots, from about 14 countries, and they spent 10 days in Gjirokastër. But these translate into income for the local economy. This is aviation, so it develops directly, indirectly and with activities. The Gjirokastra airfield is preparing to become an airport. The creation of the infrastructure that we are, in focus to accommodate very good services at cheap prices for these airports that develop tourist aviation. It means, the airport of Gjirokastra is in the process, the terms of reference are being made, it will be an added value, so we have a network of 4 airports, and where you can do all kinds of things. It does drone testing, flights to hold pilot hours for small aircraft, it does academy with simulators for commercial aircraft, so it does everything because you have the infrastructure. And imagine, can all these things be done if it were just an airport? No. So the pure strategy, well, nice. Infrastructure, competition and business development. With this infrastructure, the aviation industry accommodates any kind of demand"
15. When will this project be implemented for this 4th airport in the country?
"We now have 3 airports, Gjirokastra will have an airport with the business model that goes with this city. So there will be no long flights, it will be an airport that accommodates a different type of business. Flights with small business planes, tourist flights focusing on the area, i.e. a complete mosaic of the airport infrastructure, but I don't know when we can have a deadline, this depends on the complexity, the process, but I can say that it will be and another airport, and I appeal to other municipalities like the one in Korça that have opportunities, they can put them at the service of tourism and take an example from the Gjirokastër municipality"
16. Mr. Et'hemaj, what is being done with Kukes airport, is it the terrain that is penalizing it?
"Kukës Airport is a small regional airport. The airport has been there. It is not an airport that has been built from scratch, it is an airport that has been vitalized. It has been there, built since the time of the war in Kosovo, certified in 2007, there is a specificity, the terrain, the weather that we do not close our eyes, because civil aviation will be the safest means of transport. Which means, for us, safety comes first and operations second. But Kukes airport has other opportunities, which means, can it become a flight school, can it become a drone testing center, there are many... because it is infrastructure. The Albanian government owns 1 vitalized airport. Today we have bayraktar drones. It's infrastructure, it's drones that are for the security of the nation, so every airport infrastructure is a valuable asset for the economy. So Kukësi may indeed have minimal flights, not throughout the season, but used for other purposes. We are in cooperation with the Ministry of Defense to revitalize them to provide other elements. So infrastructures need to be developed. Aviation in the future has demand, there is growth, to do this, 3 things must be taken into account: Expansion of infrastructure, improvement through digitization of existing infrastructure and care for the terrain. What is Albania doing? It is increasing the infrastructures, improving the infrastructure at Tirana airport, we have Vlora, so we are in line"
17. What would you describe as the challenge of Albanian civil aviation for the next year, also within the framework of the 2024-2030 Tourism strategy?
"Our stated objective in every address I make to Civil Aviation is that at the end of 2028, Albania will be 100% compliant with European civil aviation standards. And we will achieve this through digitization, human resources and aviation development. So anything related to aviation is very important to me. I would start it, we are providing the capacities, my desire is to increase the knowledge, the Academy is the most important project we have as Civil Aviation for 2025. The final is the full integration in the European Civil Aviation System in 2028. The call to young people for this Acedimi: Everything in this world can be bought, you can buy a car, it doesn't matter if it's yours or your parent's, you can buy a laptop, but the only thing you can't it is bought and it is yours, it is the knowledge that you have. So if you think that you value yourself, and you value yourself by gaining experience, invest in knowledge. The Civil Aviation Academy is exactly what it enables you, it gives you knowledge in the field of civil aviation, only those are human, the others are temporary" - concludes Mr. Et'hemaj invited to GDP on SCAN tv.
Taksimi i platformave online - Lojë e ndershme për TVSH-në?
BE-ja dëshiron të barazojë fushën e lojës për TVSH-në për akomodimin e turistëve dhe transportin e makinave me shofer, kështu që platformat online si Airbnb,......
Almost 1 million transactions carried out at the cash register - BSH: Businesses withdrew and deposited more money than individuals
Despite the fact that the number of transactions carried out at physical bank counters has increased both for individuals and for businesses, the latter turn......
The health paradox of the EU: Shortage in the number of staff and increase in doctors and nurses!
The European healthcare sector faces a real paradox in 2024: while the WHO estimates that by 2030 staff shortages will reach four million professionals, the......
1X introduces the humanoid robot NEO - The new device will help people in doing household chores
The race to be the first humanoid robot to welcome into our homes continues, with big companies like Tesla and small startups competing to make this......
Holidays increase hotel prices in Korça - The cost of accommodation reaches 33% more on New Year's Eve
As we slowly approach the end of the year holidays, more and more hotels, mainly those located in the colder areas of the country, are increasing their......
Tourism and wages "powered" consumption in the country - 10-month, domestic VAT revenues exceeded 88 million euros
Consumption throughout the year 2024 has played a very important role in the positive performance of the economy. The many tourists who have visited Albania,......
Global debt tops USD 320 trillion - Budget deficits and trade tensions could cause further growth
The stock of global debt rose by more than $12 trillion in the first three quarters of 2024, reaching a new record of nearly $323 trillion, a report from a......
Sustainable hunting and wildlife conservation - Changes to the law about to happen. What are the goals to be achieved?
The Draft Law "On Hunting" has been published for Public Consultation where its drafting improves the current law in some of its specific articles. The new......
