Pse kompjuterët kuantikë kërcënojnë sigurinë tonë globale?!
Mund të vijë një ditë e njohur si Q-Day, e cila do të shkatërrojë sigurinë globale siç e njohim ne. Mund të jetë pas disa vitesh nga tani, ose pas 10 vjetësh ose më shumë. Por shkencëtarët, matematikanët dhe qeveritë nuk po presin duarkryq që të ndodhë kërcënimi kuantik. Q-Day është dita kur ndërtohet një kompjuter kuantik aq i fuqishëm, sa mund të thyejë sistemet e enkriptimit publik që mbrojnë bisedat tona në internet, llogaritë bankare dhe infrastrukturën më jetike, duke shkaktuar kërdi mbi qeveritë dhe bizneset. Mënyra se si do të ndodhte ky fund i botës dixhitale varet nga matematika e thjeshtë.
Individët nuk duhet të shqetësohen nga Q-Day pasi ka ndoshta pak njerëz që kanë të dhëna që janë shumë të ndjeshme dhe do të jenë ende të rëndësishme në vitet në vijim. Sapo të vijë teknologjia e re, kodet e enkriptimit do të përditësohen në të gjithë kompjuterët dhe telefonat dhe "nuk duhet të shqetësoheni shumë për këtë, sepse industria do të kujdeset për këtë". Por qeveritë, organizatat dhe bizneset duhet të shqetësohen nga kërcënimi kuantik. Ekziston një koncept i quajtur "ruani tani, deshifroni më vonë". Kjo do të thotë se dikush mund të jetë duke ruajtur të dhënat dhe duke pritur që një kompjuter kuantik mjaft i fortë të vijë dhe t'i deshifrojë ato.
Qeveritë nuk po presin që kjo të ndodhë dhe komuniteti kriptografik po ndërton metoda të kriptimit që mund të përballojnë kërcënimin kuantik, i njohur si kriptografia post-kuantike (PQC). Këtë vit, diku midis majit dhe qershorit, standardizimi përfundimtar i PQC do të publikohet nga Instituti Kombëtar i Standardeve dhe Teknologjisë i SHBA-së. Ky do të jetë një ndryshim i lojës pasi do të jetë në treg për të gjitha industritë.
Legjislacioni amerikan ka mandatuar që afati kohor për të ndryshuar në PQC do të jetë nga viti 2025 deri në vitin 2033, kohë në të cilën zinxhiri i furnizimit të sigurt kibernetik do të duhet të ketë kaluar në përdorimin e PQC si parazgjedhje. Në vitin 2025, shfletuesit e internetit dhe përditësimet e softuerit do të duhet të bëhen të sigurta post-kuantike si parazgjedhje nëse shiten në SHBA. Kjo është arsyeja pse disa kompani, si Google Chrome dhe Cloudflare, kanë filluar tashmë të përdorin PQC.
Standardet PQC të SHBA-së janë standarde ndërkombëtare, por çdo vend ka udhëzimet e veta me të cilat qeveritë bashkëpunojnë. Qeveria e SHBA-së, Mbretërisë së Bashkuar, franceze, gjermane dhe holandeze, ndër të tjera, kanë peshuar të gjitha dhe kanë prodhuar letra të bardha dhe udhëzime për industrinë për t'i shtyrë ata të fillojnë fazën e tranzicionit në kriptografinë post-kuantike pasi ata e kuptojnë se është një proces që do të marrë kohë.
Shumica e standardeve kriptografike janë zhvilluar në Europë nga kriptografë eropianë, shtoi ai, kompania e të cilëve me bazë në Mbretërinë e Bashkuar kishte katër metoda të enkriptimit të zgjedhura për të qenë në standardet PQC të SHBA. Pasi të zhvillohen, metodat e kriptimit shqyrtohen pa mëshirë nga komuniteti më i gjerë kriptografik, qeveritë dhe të gjithë të tjerët që janë të interesuar të thyejnë metodat e kriptimit.
Por nuk ka asnjë metodë të përsosur të kriptimit ose metodë sigurie që mund të sigurojë që gjithçka të mbetet e sigurt përgjithmonë. Prandaj kriptografia është natyrshëm një fushë në zhvillim dhe kjo është arsyeja pse ne duhet të mbajmë përpara dhe të vëzhgojmë se si gjërat po evoluojnë.
Edel Strazimiri / SCAN
Sondazh
Rritja rekord e punësimit në Spanjë – 780 mijë vende të reja pune të krijuara gjatë vitit 2023!
Shkalla e papunësisë në Spanjë ra në 11.76% në tremujorin e katërt të 2023, nga 11.84% në tremujorin e mëparshëm, sipas Institutit Kombëtar të Statistikave......
5 spitale, me Kartën e Autonomisë Menaxheriale - Rama: Mjekët do të përfitojnë paga më të mira
Pesë spitale të tjerë në vend kanë përfituar Kartën e Autonomisë Menaxheriale, pas spitalit Rajonal “Memorial” në Fier ku edhe u zhvillua dhe ceremonia me......
BERZH investoi 1.63 euro mld në Ballkan gjatë 2023 - Shqipëria përfitoi rreth 146 milionë euro nëpërmjet 23 projekteve
Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) vijoi angazhimin e fortë në Ballkanin Perëndimor edhe gjatë vitit 2023, me investime rekord prej më shumë se......
Cilat akse rrugore do të jenë falas e cilat me pagesë? - Aktualisht, Shqipëria ka vetëm 1 aks me pagesë. Tiranë-Durrës, falas
Vitit 2024 shënon përfundimin e disa prej veprave më të rëndësishme të infrastrukturës rrugore dhe nisjen e disa projekteve të reja po ashtu të......
Sa të sigurtë janë bankomatët në Shqipëri? - BSH dhe Shoqata e Bankave: Kartat bankare, më të sigurta se paratë Cash
Në një intervistë eksluzive për Scan TV, Nëndrejtoresha e Departamentit të Sistemeve të Pagesave, Valentina Semi i bën një analizë të hollësishme sigurisë që......
Bien të ardhurat nga eksportet e naftës dhe mineraleve - Renta minerare/ Në 2023 u arkëtuan 2.9 mld lekë, 30% më pak se një vit më parë
Buxheti i shtetit arkëtoi rreth 2.9 mld lekë nga taksa e rentës minerare në eksport në vitin 2023, duke shënuar rënie të ndjeshme, në raport me të njëtën......
Vizat e reja EES dhe ETIAS të BE-së! - A do të shkaktojë kaos kufitar sistemi i ri i hyrjes në Europë?
Hyrja në Bashkimin Europian do të bëhet më e ndërlikuar për shtetasit jo-BE nga vjeshta e këtij viti. Një sistem i ri i hyrjes në dalje (EES) do të hyjë në......
QSUT dhe 4 spitale rajonale marrin kartat e autonomisë menaxheriale – Rama: Sot jemi në një stad krejt tjetër!
Kryeministri Edi Rama, në aktivitetin për autonominë menaxheriale për QSUNT dhe 4 spitale rajonale, ku mori pjesë dhe ministrja e Shëndetësisë, Albana Koçiu,......
