Zbulohet në Turqi një gjuhë e re indo-europiane!
Një gërmim i ri në Turqi ka nxjerrë në dritë një gjuhë indo-europiane që më parë ishte e panjohur edhe për arkeologët. Gjuha e re u zbulua në vendin e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në Boğazköy-Hattusha në Turqinë veri-qendrore. Ky ishte dikur kryeqyteti i Perandorisë Hitete, një nga fuqitë e mëdha të Azisë Perëndimore gjatë epokës së bronzit të vonë nga viti 1650 deri në 1200 pes. Gërmimet në Boğazköy-Hattusha kanë vazhduar për më shumë se 100 vjet nën drejtimin e 'Arkeologjisë Gjermane Instituti pasi është një burim i pafund gjetjesh dhe informacionesh historike nga ajo periudhë. Deri tani, për shembull, janë gjetur pothuajse 30,000 pllaka balte me shkrim kuneiform. Këto pllaka - të cilat nuk janë lexuar ende të plota, sepse do të duhen shumë vite - ofrojnë informacion të pasur mbi historinë, shoqërinë, ekonominë dhe traditat fetare të hititëve dhe fqinjëve të tyre.
Fushatat arkeologjike vjetore të udhëhequra nga drejtori aktual i zonës, profesor Andreas Schachner i Departamentit të Stambollit të Institutit Arkeologjik Gjerman, vazhdojnë të shtojnë gjetjet kuneiforme. Shumica e teksteve janë shkruar në hititisht, gjuha më e vjetër indo-europiane e njohur sot dhe gjuha mbizotëruese në vend. Megjithatë, gërmimet e këtij viti sollën një surprizë. I fshehur në një tekst kulti ritual të shkruar në hititisht, u zbulua një recitim që dukej i pamundur për t'u përkthyer, derisa u zbulua se i përket një gjuhe të panjohur më parë.
Profesor Daniel Schwemer, kreu i Katedrës së Studimeve Antike të Lindjes së Afërt në Universitetin Julius-Maximilians-Universität (JMU) në Würzburg në Gjermani, është duke punuar në gjetjet kuneiforme nga gërmimet. Sipas kërkimeve të tij të filluara së fundmi, duket se teksti ritual hitit i referohet gjuhës së re afër gjuhës së tokës së Kalashmasë. Kjo është një zonë në kufirin veriperëndimor të zemrës së Hititit, ndoshta në zonën e Bolu-s ose Geredes së sotme. Zbulimi i një gjuhe tjetër në arkivat Boğazköy-Hattusha nuk ishte krejtësisht i papritur, siç shpjegon Daniel Schwemer: “Hititët ishin shumë të interesuar për regjistrimin e ritualeve në gjuhë të huaja”.
Këto tekste rituale, të shkruara nga skribët e mbretit hitit, pasqyrojnë tradita dhe mjedise të ndryshme gjuhësore anadollake, siriane dhe mesopotamiane. Ritualet japin pamje të vlefshme në peizazhet gjuhësore pak të njohura të Anadollit të Epokës së Bronzit të Vonë, ku flitej jo vetëm hititisht.
Kjo shpjegon pse tekstet kuneiforme Boğazköy-Hattusha përfshijnë gjithashtu shkrime në Luwianisht dhe Palaic, dy gjuhë të tjera anadollake-indo-evropiane të lidhura ngushtë me hititishten, si dhe Hattian, një gjuhë jo-indo-evropiane. Tani këtyre mund t'u shtojmë gjuhën Kalasma. Duke qenë i shkruar në një gjuhë të zbuluar së fundmi, teksti kalasmaik është ende kryesisht i pakuptueshëm. Kolegu i Daniel Schwemer-it, profesoresha Elisabeth Rieken nga Philipps-Universität Marburg, specialiste e gjuhëve anadollake, konfirmoi se gjuha i përket familjes së gjuhëve anadollake-indo-europiane. Sipas Rieken, pavarësisht nga afërsia gjeografike me zonën ku flitej Palaic, teksti duket se ndan më shumë karakteristika me Luwian.
Edel Strazimiri / SCAN
Sondazh
A janë Shtetet e Bashkuara të Amerikës në prag të mbylljes së qeverisë?
Nëse një marrëveshje nuk arrihet para mesnatës së të shtunës, jetët e miliona qytetarëve amerikanë mund të preken ndjeshëm. SHBA është në prag të një mbylljeje......
Vendet jugore të BE-së bëjnë thirrje për një marrëveshje të re europiane për emigracionin dhe azilin!
Udhëheqësit e nëntë vendeve të Europës Jugore i kërkuan të premten BE-së të finalizojë një marrëveshje të re për emigracionin dhe azilin dhe të forcojë......
Gjermania dhe shtetet e Azisë Qendrore shprehin mbështetje për "Korridorin e Mesëm"!
Kancelari Olaf Scholz priti udhëheqës nga Kazakistani, Kirgistani, Taxhikistani, Turkmenistani dhe Uzbekistani për të diskutuar forcimin e bashkëpunimit......
Tarifat e bagazheve të dorës së linjave ajrore mund të ndalohen falë një votimi të ardhshëm në BE-së!
Me standarde të ndryshme të bagazheve të dorës nëpër linja ajrore, mund të jetë e vështirë të shmangen tarifat e fshehura. Tarifat e bagazheve të dorës së......
Kurti mbështet vendimin e NATO-s për të forcuar trupat në Ballkan!
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti përshëndeti vendimin e NATO-s për të forcuar trupat e saj në rajonin e paqëndrueshëm të Ballkanit pas shkëmbimit të zjarrit......
“Mbiçmimi i lekut ndihmoi në zbutjen e inflacionit” - Guvernatori i BSH, Sejko, në Konferencën e Bankës Kombëtare të Maqedonisë së Veriut
Shqipëria ka arritur ta dominojë ndikimin e goditjeve që vijnë nga çmimet e importuara duke shënuar një nga nivelet më të ulëta të inflacionit në rajon.......
Rumania importon gaz nga Turqia - Furnizimi do të nisë në datë 1 tetor
Kompania turke e naftës dhe gazit Botas ka nënshkruar një marrëveshje me kompaninë rumune të naftës OMV Petrom për furnizimin e tubacionit të gazit natyror......
Pekini zëvendëson shpërndarësit me motorrë - Dorëzohen 15 milionë pako në ditë me metro’. Reduktohen emetimet e gazrave
Një projekt pilot për transportin e shpejtë të pakove me metro’ gjatë orëve kur nuk ka shumë lëvizjeve ka nisur ditët e fundit në Pekin. Projekti synon të......
