“Vatikani Mysliman”, shteti i 200 në botë - The Economist: “PR” i Ramës për të theksuar tolerancën fetare në Shqipëri
Lidion Kulla / SCAN
Karli i Madh e kishte kthyer në traditë t’i linte pijet alkolike për ti konsumuar pas drekës. Por, çfarë ndodh nëse pija alkolike që ofrohet është thjeshte një teke raki, një ujë i zjarrtë që nxirret nga frutat në vendet e Ballkanit dhe i jepet vizitorëve, si një gjest mikpritjeje? Po sikur, për më tepër, mikpritësi të jetë një klerik mysliman, i cili befasisht dëshiron të lubrifikojë intervistuesin, ndërsa shpjegon parimet e besimit të tij dhe tymos një puro të shkurtër? Dhe në fund, çfarë ndodh nëse në skenarin më të pamundur, njeriu i shenjtë me shishe në dorë do të bëhet së shpejti kreu i shtetit më të ri në botë, një enklavë e vogël sovrane myslimane e gdhendur në periferitë me qira të ulët të kryeqytetit të Shqipërisë? Kjo është hyrja, nëpërmjet së cilës, “The Economist” shpjegon dëshirën për krijimin e shtetit më të ri në botë.
Kur vendosen afët njëra-tjetrës, fjalët “Islamik” dhe “shtet” kanë tendencën të përçojnë më shumë panik sesa entuziazëm. Por, për shqiptarët, praktikimi i një varianti më të lehtë lokal i besimit - shumë larg nga fatahu, xhihadi, kalifati apo versionet e tjera perëndimore - ky është një perversitet që duhet sfiduar.
Krenarë për degën liberale të Islamit, të njohur si Bektashizëm, që është shumë i përpahur në këtë cep të Ballkanit, autoritetet kanë vendosur t’i japin Urdhërit shtetin e tyre, me flamur të vetin, pasaportë dhe gjithçka tjetër. Lindja e shteteve të reja është shoqëruar zakonisht me luftra që zgjasin për dekada me radhë, kryengritje apo revolucione. Shteti i ri Bektashi, në kontrast, është njoftuar në ditë me diell nga kryeministri Edi Rama, gjatë një interviste për New York Times, në muajin shtator. Pasi të përfundojnë edhe disa çështje ligjore, bota do të festojë shtetin e 200-të, me shumë mundësi deri në fund të vitit, nëse të gjithë do ta njohin të ashtuquajturin “Vatikanin Musliman”. Nëse ky shtet do të jetë Vatikani, Baba Mondi, mikpritësi gjenial i Karlit të Madh, është Ati i Shenjtë.
Ndërsa përshëndet vizitorët në kompleksin jashtë Tiranës dhe bie në sy mjekra e tij e bardhë që i rrjedh mbi rrobat e gjelbra të qëndisura, Kryegjyshi tërhiqet nga krahasimi me selinë katolike në Romë. Por kjo është më shumë një akt modestie sesa përgënjeshtrimi i një fyerje teologjike. Qendra Botërore e Bektashinjve, e ngjeshur mes një zone industriale dhe disa fushave ku kullosin delet, ka vetëm 11 hektarë, sa disa fusha futbolli. Një auditor dhe muze i sapondërtuar ofrojnë një pikë qendrore për turistët që dëshirojnë të shtojnë numrin e vendeve që kanë vizituar.
Në botë, ka më shumë myslimanë se katolikë, edhe pse vetëm një pjesë e vogël do ta pranonte besimin në këtë variant shqiptar. Të formuar në shekullin e 13-të në Turqi, bektashinjtë janë një rend mistik Sufi, duke kombinuar mësimet nga Kurani me përkushtimin ndaj traditave të tyre. Dikur feja e elitës ushtarake osmane, Urdhri mori mësime nga shumë larg derisa u ndalua në shekullin e 19-të.
Kur Turqia u bë laike në vitet 1920, udhëheqësit e bektashinjve u shpërngulën në Shqipëri. Nëpërmjet dashurisë së tyre për artet, dervishëve të Urdhrit u vlerësohet se ndihmuan vendin të shkundte zgjedhën osmane në 1912; disa e përshkruajnë atë si “fenë kombëtare” shqiptare, megjithëse më shumë njerëz i përmbahen Islamit Sunit. Shpërblimi i besimit ishte përballja me persekutimin, së bashku me të gjitha besimet e tjera, nga regjimi stalinist që drejtonte Shqipërinë nga viti 1944.
Bektashinjtë pretendojnë se kanë rreth 20 milionë ndjekës të shpërndarë në 32 vende të botës. Kjo mund të jetë një ekzagjerim. Numërimi i adhuruesve të Bektashizmit është edhe më i vështirë duke pasur parasysh mënyrat e lehta të predikimit: disa e përshkruajnë atë më shumë si një filozofi sesa një fe. Baba Mondi, dedebaba i tetë që nga shpërngulja në Shqipëri, flet me nderim për të gjitha besimet.
“Mos e kufizoni veten ndërsa Zoti ju ka bërë të lirë”, shprehet Baba Mondi. Ka pak agjërim (por jo sikurse është Ramazani), disa lutje të përditshme (por jo xhami apo minare), dhe shumë flitet për njerëzit që “ndajnë të njëjtin fat”.
Të jesh bektashi i mirë ka të bëjë me dashuri të kulluar dhe tolerancë. Udhëheqësi i tyre e quan veten një mik për të gjithë, duke përfshirë Izraelin, presidentin e të cilit ai e takoi vetëm muajin e kaluar, por mikpritja nuk ka gjasa të zgjerohet në Teheran apo Mekë. Bektashinjtë i shmangen politikës dhe dënojnë dhunën.
Nëse Baba Mondi është udhëheqësi fetar i bektashinjve, kryeministri Rama shërben si kryeambasador i këtij besimi. Në një bisedë në mbrëmje, ai kënaqet me bujarinë e tij ndaj Urdhrit, duke i përshkruar bektashinjtë si “një thesar kombëtar që duhet të ndihmohen për të mbijetuar në hapat e kohës”. Lëreni mënjanë besimin e tij katolik, të ndihmojë vëllezërit e tij myslimanë është një mënyrë për të treguar historinë krenare të tolerancës fetare në Shqipëri. Ishte i vetmi vend i pushtuar nga nazistët gjatë Luftës së Dytë Botërore që kishte më shumë hebrenj në fund të luftës, sesa në fillim.
Shqipëria, një vend me shumicë myslimane, feston Ditën e Nënë Terezës, një murgeshë katolike. Pse të stigmatizohen ata që bëjnë mirë, bazuar në diçka kaq të zakonshme sa besimi? Bektashinjtë meritojnë shumë. “Pikërisht për shkak se disa njerëz në Europë e kanë problem fjalën “musliman”, kjo është diçka për t'u bërë”, thotë zoti Rama.
Por, jo të gjithë janë dakord që kjo enklavë t’i jepet bektashinjve, duke e cilësuar atë si një përpjekje për të nxitur urrejtje fetare. Interesat e tjera myslimane janë të zëna duke u përpjekur të fitojnë terren në Ballkan; në fillim të tetorit, presidenti turk, Rexhep Tajip Erdogan, vizitoi Tiranën për të inauguruar një xhami me kapacitet prej 8,000 personash.
Shumë të tjerë e shohin lëvizjen bektashiane si një PR të zotit Rama, i cili qëndron për mbi 1 dekadë në pushtet, me pak rivalë politikë, në një vend të vogël si Shqipëria. Por qëllimi është fisnik, në përputhje me sjelljet dashamirëse të bektashinjve. Të tregosh tolerancën fetare shqiptare duke turpëruar në mënyrë të kujdesshme atë të evropianëve të tjerë, sigurisht që ia vlen të rivizatosh disa harta, shoqçruar me një gotë raki.
Sondazh
Bizneset, vështirësi për deklarimin e qirave - Shtyhet afati deri më 20 Nëntor, përmirësohet sistemi i deklarimit
Elisabeta Dosku/ SCAN Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve ka shtyrë afatin e dorëzimit të të dhënave të pronësisë dhe kontratës së qirasë për......
Cilët europianë jetojnë më gjatë me prindërit e tyre?
Edel Strazimiri / SCAN Të rriturit e BE-së largohen nga shtëpia e prindërve mesatarisht në moshën 26 vjeç, sipas vlerësimeve të......
Këto janë kompanitë më të mira për të punuar në Europë për vitin 2024! - Çfarë i dallon ato nga të tjerat?
Edel Strazimiri / SCAN Kur bëhet fjalë për punën profesionale, Europa njihet për një nga qasjet më të favorshme globalisht. Vendet europiane renditen......
A do të zgjedhë Banka Qendrore Europiane për një ulje të madhe të normës në dhjetor?!
Edel Strazimiri / SCAN Pjesëmarrësit e tregut kanë rritur pritshmëritë e tyre që Banka Qendrore Europiane (BQE) do të ndërmarrë një hap të rëndësishëm......
SHBA, më e varur nga lëndët djegëse fosile se Kina - Uashingtoni gjeneroi 62% të energjisë me këto burime në 4 muajt e fundit
Kristi Ceta/SCAN Sipërmarrjet në Shtetet e Bashkuara janë mbështetur në lëndët djegëse fosile për të gjeneruar një pjesë më të madhe të energjisë......
Si është mbyllur kjo javë për valutat kryesore?!
SCAN Dollari amerikan e ka mbyllur javën në të kuqë pasi ka shënuar zbritje këtë të premte duke u blerë sot me 90.5 lekë dhe duke u shitur me 91.5 lekë......
Plani i Gjermansë për të forcuar ekonominë - Synohet krijimi i një fondi për të nxitur investimet publike dhe private
Kristi Ceta/ SCAN Ministri gjerman i Ekonomisë Robert Habeck paraqiti planet për të korrigjuar rritjen e dobët në ekonominë më të madhe të Evropës duke......
Energjia globale e erës, drejt një rekordi të ri - Prodhimi mund të arrijë 10% të totalit botëror në dy muajt e fundit të vitit
Kristi Ceta/SCAN Prodhimi global i energjisë elektrike nga era mund të vendosë një rekord të ri në vitin 2024, pasi dimri fillon në të gjithë hemisferën......
