Pse Trump kërkon kontrollin e Groenlandës? - Rëndësia strategjike e ishullit dhe tensionet SHBA-BE
Presidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara Donald Trump vijon të kërkojë kontrollin e Groenlandës, duke mos përjashtuar mundësinë e një ndërhyrjeje ushtarake. Kjo situatë ka shkaktuar tensione me aleatët evropianë, ndërsa pozita e ishullit më të madh në botë mbetet delikate.
Presidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara Donald Trump ka përsëritur kërcënimin për të marrë kontrollin e Groenlandës, pa mohuar përdorimin e forcës ushtarake. Ishulli është një territor vetëqeverisës që i përket Mbretërisë së Danimarkës dhe këto deklarata kanë nxitur tensionet me aleatët evropianë.
Danimarka duhet t'i lëshojë territorin autonom SHBA-së për të "mbrojtur botën e lirë", argumentoi Trump para disa ditësh, duke kërcënuar se do të vendosë sanksione ekonomike ndaj shtetit anëtar të BE-së nëse nuk e bën këtë. Komentet e tij erdhën ndërsa i biri, Donald Trump Jr., vizitoi vendin, i shoqëruar nga këshilltarët kryesorë të babait.
Interesi i Trump për Groenlandën, ishullin më të madh në botë dhe shtëpinë e rreth 57,000 njerëzve, është i njohur që nga presidenca e tij e parë, kur raportohet se informoi ndihmësit për të hartuar planet e blerjes së territorit.
Statusi i Groenlandës brenda Bashkimit Evropian dhe NATO-s
Duke qenë një rajon i kurorës së Norvegjisë dhe Danimarkës për shekuj, Groenlanda u bë zyrtarisht pjesë e Danimarkës në vitin 1953 dhe një territor danez vetëqeverisës e autonom më 1979. Qeveria e saj ka fuqi legjislative autonome mbi një sërë çështjesh, duke përfshirë taksat, tregtinë dhe drejtësinë, por Danimarka vazhdon të ketë një kontroll të fortë në politikën e jashtme dhe mbrojtjen e territorit.
Edhe pse Groenlanda nuk është një vend anëtar i Bashkimit Evropian, statusi i saj si një territor i jashtëm i BE-së i jep akses në fondet e bllokut dhe lirinë e lëvizjes për groenlandezët, të cilët konsiderohen qytetarë të BE-së. Territori mbulohet gjithashtu nga Traktati i Atlantikut të Veriut, që do të thotë se një sulm në ishull do të detyronte aleatët e tjerë të NATO-s, duke përfshirë SHBA-në, të dilnin në mbrojtje të tij.
Qëllimet e Trump
Presidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara ka përmendur motivet e sigurisë kombëtare për interesin e tij mbi ishullin, por vendi shihet gjithashtu si një vatër strategjike e materialeve kritike në garën gjeopolitike për dominim ekonomik.
Shkrirja e akullit në Arktik nënkupton rrugë potencialisht më të shkurtra dhe më të shpejta tregtare, si dhe më shumë mundësi për të nxjerrë naftë dhe minerale. Rëndësia strategjike e Groenlandës rritet në kohët e paqëndrueshmërisë gjeopolitike, shpjegojnë ekspertët. “Ndërsa SHBA përgatitet për më shumë konfrontim me Rusinë dhe Kinën, ishulli bëhet më i vlefshëm," shtojnë ata.
Rruga më e shkurtër nga Amerika e Veriut në Evropë kalon përmes Arktikut dhe Groenlandës, duke e bërë atë kritike për sistemin e paralajmërimit të hershëm të raketave balistike të SHBA-së. Baza Hapësinore Pituffik në ishull është kampi më verior ushtarak i forcave amerikane.
Shtytja për pavarësi
Një lëvizje për pavarësi ka fituar popullaritet kohët e fundit në Groenlandë, e nxitur nga zbulimet e sjelljes së pahijshme nga autoritetet daneze gjatë shekullit të kaluar, duke përfshirë një fushatë kontraceptivësh të imponuar ndaj grave vendase në vitet 1960 dhe ‘70. Sipas një marrëveshjeje të vitit 2009 me Danimarkën, vendi mund të mbajë një referendum pavarësie, por territori mbetet thellësisht i varur nga financimi i qeverisë daneze, që arrin në rreth 600 milionë euro në vit.
Reagimi i BE-së dhe NATO-s
Retorika e Trump është veçanërisht shqetësuese pasi ai nuk mohon përdorimin e forcës ushtarake kundër një shteti tjetër anëtar të NATO-s, Danimarkës, të cilin SHBA-ja është teknikisht e detyruar ta mbrojë sipas Traktatit të Atlantikut të Veriut.
Ndërsa tensionet midis vendeve anëtare të NATO-s nuk janë të paprecedenta, kërcënimet e Trump vijnë mes shqetësimeve në rritje se administrata e tij e ardhshme do të dobësojë aleancën ushtarake. Shtetet e BE-së si Danimarka mund të shfrytëzojnë gjithashtu nenin 42.7 të Traktatit të BE-së, i njohur si 'klauzola e ndihmës së ndërsjellë', që detyron vendet e tjera anëtare t'u vijnë në ndihmë në rast sulmi. Një zëdhënës i Komisionit Evropian ka konfirmuar se edhe ishulli do të përfitonte nga kjo klauzolë.
Sondazh
Pagesat e shpejta, nënshkruhet marrëveshja me Italinë - BSH: Deri në 40 mld lekë kursim nga sistemi i ri. Funksional brenda 18 muajsh
Është nënshkruar marrëveshja midis Bankës së Shqipërisë, Bankës së Italisë dhe 3 bankave qendrore të vendeve të Ballkanit Perëndimor për krijimin e një......
Frutat dhe perimet mbeten të shtrenjta - Qytetarët: Çmimet mbeten ende të larta për ne
Megjithëse norma e inflacionit ka rënë nga 4.8% në 2023 në 2.2% gjatë vitit të kaluar, çmimet e frutave dhe perimeve, një grup i rëndësishëm për tavolinat......
Kosova importoi 53.000 ton mish në 2024 - Vlera e importeve arriti mbi 117 milionë euro
Kosova ka importuar rreth 53 mijë ton mish nga vendet e ndryshme të botës në vitin 2024. Vlera e importeve arriti në 117 milionë euro, 11 milionë më shumë se......
Zjarret, 150 mld USD dëme ekonomike në Hollivud - Banesat e shumë personave të famshëm janë djegur në Kaliforni
Zjarret massive në Kaliforni priten të shkaktojnë dëme ekonomike deri në 150 miliardë dollar, sipas të dhënave paraprake. Në këtë zonë u shkatërruan mbi......
Sa pagesa kryejnë shqiptarët përmes aplikacioneve të bankave? - BSH: Rënie me 10% në nëntor, por në 11 muaj u tejkalua rekordi i 2023
Më pak individë përdorën aplikacionet e bankave për të kryer transaksione në muajn nëntor. Të dhënat zyrtare nga Banka e Shqipërisë tregojnë se numri i......
Rritja e çmimeve të energjisë dhe metaleve nxit tregjet europiane të aksioneve!
Tregjet globale të aksioneve janë të përziera këtë javë me Wall Street në një tërheqje, dhe aksionet europiane gjerësisht më të larta. Ndërkohë që rritja e......
Qeveria përforcon kriteret e kultivimit të kanabisit - Monitorimi në BE, cilat janë procedurat e transportit dhe eksportit?
“Për të kultivuar sipërfaqe me cannabis sativa për qëllime mjekësore, qeveria shqiptare, ka miratuar kritere dhe rregulla të forta duke nisur që nga mënyra e......
Importe rekord të gazit natyror nga Rusia - BE bleu mbi 15 mln tonë LNG nga Kremlini në 2024
Në vitin 2024, Bashkimi Evropian importoi një sasi rekord të gazit natyror të lëngshëm nga Rusia. Megjithatë, sanksionet kanë kufizuar eksportet e Rusisë dhe......
