Mundësitë dhe rreziqet nga krijimi i “DOGE” - Elon Musk merr objektivin e radhës, reformimin e qeverisë amerikane
(The Economist)
Në vitin 2017, Elon Musk e etiketoi Donald Trump si një “mashtrues” dhe “një nga budallenjtë më të mirë në botë”. Por, ai njihet tani në Mar-a-Lago, që është vila e Donald Trump, si Xha Eloni dhe është në rrethin më të ngushtë të presidentit të zgjedhur amerikan. Aleanca e politikanit kryesor në botë dhe njeriut më të pasur krijon një përqendrim të pushtetit që të dy duan ta përdorin për efekt shpërthyes: për të zvogëluar burokracitë, për të kundërshtuar ortodoksinë liberale dhe për të derregulluar tregun në emër të rritjes ekonomike.
Zoti Trump ka një mandat 4-vjeçar për të krijuar një përçarje të tillë. Pavarësisht aftësive ekonomike të Amerikës, shumica e Main Street, Wall Street dhe Silicon Valley janë të frustruar nga shthurja dhe paaftësia e qeverisë. Ata kanë të drejtë të jenë. Shteti ka nevojë për një rregullim. Megjithatë reforma e udhëhequr nga Musk rrezikon të krijojë një problem të ri për Amerikën: shfaqjen e një oligarkie shpërthyese dhe të korruptuar.
Disa javë pasi e ndihmoi Trump të fitonte zgjedhjet, Musk është ngjitur në kulmin e pushtetit. Presidenti i zgjedhur e ka emëruar atë në një organ të ri këshillues, të quajtur DOGE, i ngarkuar me uljen e shpenzimeve. Musk tashmë është në kontakt me liderët e huaj dhe po lobon për emërimet e kabinetit. Nuk është hera e parë që një manjat ka pasur ndikim të jashtëzakonshëm në Amerikë. Në shekullin e 19-të baronët e vjedhjeve si John D. Rockefeller dominonin ekonominë. Në fillim të shekullit të 20-të, kur nuk kishte Rezervë Federale, John Pierpont Morgan vepronte si një bankë qendrore individuale.
Firmat e Musk janë më globale se monopolet e mëdha të shekullit të 19-të dhe 20-të, dhe më të vogla nëse maten me fitimet ndaj PBB-së. Musk Inc vlen sa vetëm 2% e tregut të aksioneve të Amerikës. Njësitë e saj kryesore janë Tesla, një firmë e makinave elektrike; SpaceX, biznesi i tij i komunikimeve satelitore dhe raketave; X, më parë Twitter; dhe xAI, një startup i inteligjencës artificiale që u vlerësua në 50 miliardë dollarë në një marrëveshje të fundit. Këto kryesisht kanë pjesë të tregut nën 30% dhe përballen me konkurrencë reale. The Economist vlerëson se 10% e pasurisë personale prej 360 miliardë dollarësh e Elon Musk rrjedh nga kontratat dhe pagesat falas nga qeveria amerikane dhe 15% nga tregu kinez, ndërsa pjesa tjetër është e ndarë midis klientëve vendas dhe ndërkombëtarë.
Musk është gjithashtu i ndryshëm sepse ai është përçarës. Në vend që të shfrytëzojë monopolet për të rritur çmimet, ose të krijojë një sistem bankar të qëndrueshëm si bazë për financat, shumica e kompanive të Musk përdorin teknologjinë për të ulur kostot në tregjet konkurruese. Kjo përçarje është thelbësore për ideologjinë mesianike të zotit Musk, në të cilën inovacioni mposht sfidat e pazgjidhura të njerëzimit, duke nisur nga ndryshimi i klimës e deri tek kolonizimi i Marsit. Realizimi i këtyre qëllimeve të largëta varet nga një gjeni i mendimit të vazhdueshëm të proceseve industriale. Dëshira e tij për veprim më të lirë ndihmon në shpjegimin e përbuzjes për ortodoksitë, duke përfshirë atë që ai e konsideron si konformizëm të zgjuar. Nga burokratët që lejuan që tregu i qeverisë amerikane për lëshimin në hapësirë të manipulohej nga firmat e mbrojtjes, deri rregulluat kaliforniane që rregullojnë fabrikat e Tesla-s, Musk e sheh shtetin si një pengesë për rritjen ekonomike.
Si Trump ashtu edhe Musk duan të riorganizojnë të gjithë qeverinë federale. Musk ka thënë se agjencia DOGE mund të synojë të shkurtojë deri në 2 trilion dollarë nga buxheti vjetor federal 7 trilion dollarë dhe të shfuqizojë shumë agjenci. Është e lehtë ti etiketosh qëllime të tilla si naive; 2 trilion dollarë janë më shumë se të gjitha shpenzimet diskrecionale të qeverisë, pra kostot pa të cilat bizneset apo familjet mund të mbijetojnë. Por me një deficit buxhetor prej 6% të PBB-së dhe borxhin në gati 100%, nevojitet reforma. Makineria e Pentagonit po përpiqet të përshtatet me epokën e dronëve dhe Inteligjencës Artificiale. Lobimi nga firmat ekzistuese ndihmon për të shpjeguar pse rregulloret federale kanë arritur në 90,000 faqe, afër nivelit më të lartë të të gjitha kohërave. Edhe nëse Musk do të arrinte vetëm një pjesë të liberalizimit të tij, Amerika mund të kishte shumë për të fituar.
Megjithatë, cilat janë rreziqet? Presidenti i zgjedhur është një nacionalist ekonomik dhe industritë në të cilat ka interesa Musk janë bërë strategjike, falë rivalitetit me Kinën, militarizimit të hapësirës dhe luftërave të dezinformimit ndërkufitar. Afërsia me pushtetin mund ta lejojë atë të anashkalojë rregulloret dhe tarifat dhe të pengojë konkurrentët në fusha të ndryshme, nga makinat dhe kriptovalutat tek automjetet autonome dhe Inteligjenca Artificiale. Që nga fillimi i shtatorit, vlera totale e bizneseve të Musk Inc është rritur me 50% në 1.4 trilion dollarë, duke tejkaluar shumë tregun dhe kolegët, pasi investitorët vënë bast se Musk do të jetë në gjendje të përfitojë jashtëzakonisht shumë nga miqësia e tij me presidentin.
Në të njëjtën kohë, Musk mund të shqetësohet, veçanërisht kur është jashtë fushave të tij të ekspertizës. Ai ka treguar gjykim të çrregullt në çështjet e jashtme, duke mikromenaxhuar përdorimin e shërbimit satelitor Starlink në Ukrainë dhe duke krahasuar statusin e Tajvanit me atë të Hawait. Dashuria e tij për të qenë në qendër të vëmendjes dhe komplotet, si dhe për vorbullën e mediave sociale, janë shqetësuese. Me 50 miliardë dollarë të pasurisë së tij personale të lidhur me Kinën, që kontribuon në gjysmën e prodhimit të Teslës, ai është një objektiv i dukshëm për manipulim.
Musk gjithashtu mund të dështojë përpara se të fillojë, për shkak të kombinimit Trump-Musk. Presidentit të ardhshëm i pëlqen punësimi dhe shkarkimi. Manjati i teknologjisë gjithashtu është gati të hidhet në zjarr kundër ekzekutivëve. Shkrirja e tekno-utopizmit të Silicon Valley me nacionalizmin e botës së zotit Trump është në thelb i paqëndrueshëm. Reformimi i qeverisë kërkon durim dhe diplomaci, dy veti që mesa duket nuk janë arma e fortë e Elon Musk.
Nëse karriera politike e zotit Musk rezulton e shkurtër, ajo mund të ketë ende dy efekte të qëndrueshme dhe të dëmshme. Njëra do të ishte largimi i politikanëve nga reformimi i qeverisë. Me emërimin e tij, ky objektiv ka marrë më shumë vëmendje se kurrë. Por nëse ai ndërton një gjysëm program do të përfundojë me një dështim spektakolar. Dhe ambicia për të trajtuar shpenzimet do të ngecë me vite të tëra.
Efekti tjetër do të ishte normalizimi i marrëveshjeve të fshehta midis politikanëve dhe manjatëve. Ndërsa shteti zgjerohet në tregti, politikë industriale dhe teknologji, stimujt për kapjen e shtetit do të rriten. Në të njëjtën kohë, metoda e zotit Trump përfshin dobësimin e institucioneve dhe praktikave që supozohet se mbrojnë nga konfliktet e interesit. Amerika është shumë larg sjelljes si një treg në zhvillim. Por nëse titanët oligarkë të biznesit do të punonin zakonisht me politikanë dominues, do të pësonin dëm të madh. Kjo dikur ishte e paimagjinueshme, po
Sondazh
‘Parajsat’ më të përballueshme pa taksa: Zgjedhjet më të mira për emigrantët në 2025?
Vendet pa taksa shpesh përshkruhen si "parajsa", duke ofruar një jetë pa tatimin mbi të ardhurat. Por sa duhet të paguajnë realisht emigrantët për t'u......
Erdhi dimri i vërtetë, reshje bore në veri e juglindje - Situata sipas ARRSH
Duket se dimri ''i vërtetë'' ka ardhur bashkë me reshjet e borës dhe ulje temperaturash me nisjen e muajit të fundit për këtë vit.Gjatë natës kanë vazhduar......
Tramvaji i ri i Gjermanisë thyen rekordin botëror me gjatësi 58 metra!
Tramvaji më i gjatë në botë ka bërë debutimin e tij në një linjë që lidh tre qytete në jugperëndim të Gjermanisë. Duke ecur përgjatë vijave të Rajonit......
Notre Dame hapet 5 vite pas zjarrit - Presidenti Macron viziton katedralen e rindërtuar
Katedralja “Notre-Dame’’ në Paris do të hapë dyert e saj më datë 7 dhjetor. Ajo konsiderohet një nga shembujt më të mirë të arkitekturës gotike franceze dhe......
Greqia, paketë 100 mln euro për energjinë - Qeveria synon të mbrojë familjet, bizneset e vogla nga rritja e kostove
Qeveria greke do të zbatojë një paketë subvencionimi prej 100 milionë eurosh për të mbrojtur familjet dhe bizneset nga rritja e çmimeve të energjisë......
Reshje shiu dhe dëbore në disa zona - Balluku: Punohet për pastrimin e rrugëve për qarkullim normal
Terriori i vendit është përfshirë nga reshje shiu dhe dëbore, por sipas Autoritetit Rrugor Shqiptar nuk janë shënuar probleme në qarkullimin e mjeteve. ARRSH......
Mijëra punonjës të sektorit publik italian protestojnë kundër planit të buxhetit të qeverisë!
Mijëra infermierë, mësues dhe punonjës të tjerë të sektorit publik në Itali braktisën punën të premten për të luftuar planin buxhetor të qeverisë. Sindikatat......
Vlera e arit në BSH, 277.71 mln euro - Momentalisht një ONZ këmbehet me 2,653 dollarë
Rezerva e arit në Bankën e Shqipërisë ka arritur vlerën 277.71 milionë euro. Sipas të dhënave zyrtare të Bankës së Shqipërisë, vlera totale e metalit të......
